🎓Uitleg | Bijles Aan Huis

Osmose en osmotische waarde

Osmose is erg belangrijk om cellen te onderhouden. Het zorgt ervoor dat er niet te veel of te weinig water en andere stofjes in de cellen zitten. Er komen allerlei begrippen bij kijken, zoals osmotische waarde, diffusie, hypertoon, hypotoon, etc. Maar laten we eerst bij het begin beginnen.

Concentratieverschillen: diffusie en osmose

Bij diffusie stromen er opgeloste stoffen van een gebied van een hoge concentratie opgeloste stoffen naar een gebied met een lage concentratie opgeloste stoffen totdat ze gelijk over het hele gebied zijn verdeeld. Een voorbeeld van diffusie is wanneer je limonadesiroop met water mengt; elke slok smaakt even lekker omdat de siroop zich gelijk heeft verspreid en de concentratie siroop in het hele glas hetzelfde is.

Bij osmose is er sprake van diffusie van water van een gebied met een lage concentratie opgeloste stoffen naar een gebied met een hoge concentratie opgeloste stoffen door een semipermeabel membraan. Semipermeabel betekent dat het membraan geen stoffen zoals suiker of zouten doorlaat, maar wel water.

Diffusie en osmose zijn voorbeelden van passief transport; een cel hoeft geen energie te gebruiken om de stoffen of het water te transporteren. Als de cel een pomp heeft die stoffen actief naar buiten pompt en daarbij energie gebruikt, is er sprake van actief transport. Via actief transport kan een cel zelf zijn osmotische waarde veranderen.

Wat betekent osmotische waarde eigenlijk?

De osmotisch waarde wordt gebruikt om de concentratie van opgeloste deeltjes aan te geven. Stel dat er twee suikeroplossingen worden gescheiden door een semipermeabel membraan en een van de oplossingen heeft meer opgeloste suiker dan de andere. De kant met de meeste opgeloste suiker heeft een hoge osmotische waarde en is hypertoon. De kant met de minste opgeloste suiker heeft een lage osmotische waarde en is hypotoon. Bij osmose zal het water van de hypotone kant naar de hypertone kant stromen totdat de concentratie aan beide kanten gelijk is. Als de twee kanten dezelfde concentratie opgeloste suiker hebben, dan zijn ze isotoon.

Osmotische waarde wordt weergegeven als een concentratie, dus in percentages (bijvoorbeeld 20% suikeroplossing) of in molair, zoals je ook bij scheikunde concentraties weergeeft (bijvoorbeeld 0.2 M zoutoplossing).

Osmose in plantaardige cellen

Plantaardige cellen hebben een celwand en een celmembraan. Celwanden laten water en opgeloste stoffen door en zijn dus permeabel. Celmembranen kunnen bepalen welke stoffen er worden doorgelaten en zijn dus selectief-permeabel.

Als plantaardige cellen in zout water worden geplaatst, dan gaat het water de cel uit omdat er meer zout is buiten de cel dan binnen de cel (hypertoon). Dit is plasmolyse. Doordat het water de cel uitgaat, wordt de cel kleiner en kan het celmembraan de celwand uiteindelijk loslaten. Als plantaardige cellen in gedestilleerd water worden geplaatst, dan zal er water in de cel gaan omdat er meer zout is binnen de cel dan buiten de cel (hypotoon). De cel zal dan opzwellen en tegen de celwand aan duwen. Dit heet turgor. Als er in de omgeving evenveel zout is als in de cel zelf (isotoon), dan gaat er evenveel water de cel in als uit. Dit heet grensplasmolyse. De cel zit hierbij tegen de celwand aan en laat het niet los.

Osmose in dierlijke cellen

In principe is osmose hetzelfde in dierlijke cellen als in plantencellen, maar er is één verschil. Dierlijke cellen hebben geen celwand zoals plantaardige cellen. Daarom zullen dierlijke cellen in een hypotone omgeving opzwellen totdat ze knappen, omdat ze geen celwand hebben die dat kan voorkomen.

Voorbeeldexperiment

Osmose kun je overal terugvinden en je kunt er leuke experimenten mee doen. Probeer maar een keer twee glazen met water te vullen en in een glas een hoop zout op te lossen. Als je de twee glazen met elkaar verbindt door een keukenrol met de uiteindes in de glazen te zetten, zal het glas met de zout erin langzaam voller worden. Dit is osmose in actie. Super bizar!

Dit artikel...

...Is geschreven door [naam docent].
Wil je bijles van deze docent?

Klik dan hier

Meer weten?

Deze bronartikels zijn geschreven door docenten van Bijles Aan Huis. Om aan kwaliteitseisen te voldoen, zijn de schrijvers met minimaal een 8 geeindigt voor het desbetreffende vak, of volgen deze een vervolgopleiding die gerelateerd is aan het onderwerp.

Heb je meer vragen over dit onderwerp? Kies een vakkunddige bijlesdocent die jou verder kan helpen!

vind docent

Meer artikelen en informatie

over biologie

Registreer en boek een docent.